Μετά τις Εκλογές
Το παρακάτω κείμενο το έστειλα πρόσφατα για να δημοσιευθεί στις Απόψεις της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.
Οτι και να γίνει στις εκλογές, οι επόμενοι μήνες θα είναι δύσκολοι. Αλλά αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί σαν άλλοθι της βίας.
Σε λίγες μέρες θα κληθούμε να αποφασίσουμε τη σύνθεση της επόμενης Βουλής. Από τη σύνθεσή της θα εξαρτηθεί αν η επόμενη κυβέρνηση θα συνεχίσει να αποδέχεται το Μνημόνιο όπως έχει διαμορφωθεί, ή αν θα προσπαθήσει να το αλλάξει ή να σπάσει τη συμφωνία. Αυτή, πιθανότατα, θα είναι ανάμεσα στις μεγαλύτερες αποφάσεις που θα πρέπει να λάβει η νέα κυβέρνηση, μιας και θα οριοθετήσει το ρόλο την χώρας μας σχετικά με την Ευρώπη και τον κόσμο για πολλά χρόνια. Τέτοιες αποφάσεις δεν αλλάζουν χωρίς επώδυνα επακόλουθα. Αλλά εδώ δεν θέλω να κουβεντιάσω το ποια θα πρέπει να είναι η σωστή απόφαση, για δυο λόγους. Ο ένας είναι οτι δεν έχω να προσθέσω κάτι στα επιχειρήματα που έχουν ακουστεί μέχρι τώρα, υπέρ και κατά. Ο άλλος είναι οτι ο όρος “σωστή απόφαση” δεν είναι καλά ορισμένος. Είναι σίγουρο οτι, αργά ή γρήγορα, η Ελλάδα θα δει καλύτερες μέρες. Δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε οτι θα είμαστε σε τόσο άσχημη κατάσταση μέχρι την συντέλεια του κόσμου. Κάποια στιγμή τα πράγματα θα καλυτερέψουν (και γι αυτό οι αναλύσεις για το Μνημόνιο, καλό είναι να αναφέρονται στο χρονικό διάστημα που θα απαιτηθεί για να καλυτερέψουν τα πράγματα, όχι στο αν θα καλυτερέψουν).
Θα ήθελα, λοιπόν, να αναφερθώ σε μια διάσταση που ίσως δεν έχει γίνει αρκετά κατανοητή ακόμα: Είτε παραμείνουμε στο Μνημόνιο, είτε φύγουμε από αυτό, στο εγγύς μέλλον η ποιότητα της ζωής δεν θα είναι καλύτερη, συγκριτικά με την ποιότητα της ζωής που είχαμε πριν το 2009. Είτε ζήσουμε με λιγότερα δανεικά, είτε με την αδυναμία δανεισμού, για ένα μεγάλο κομμάτι των πολιτών η ζωή θα είναι πολύ δύσκολη στα επόμενα δυο χρόνια. Σε αυτό, νομίζω, οτι όλοι συμφωνούμε. Δεν πρόκειται να γίνει κανένα θαύμα και να βρούμε ξαφνικά τους οικονομικούς πόρους που θα μας λύσουν τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα γρήγορα και ανώδυνα.
Ότι και να αποφασίσει η επόμενη κυβέρνηση, λοιπόν, δεδομένου του διχασμού των απόψεων ως προς το Μνημόνιο, η μειοψηφούσα άποψη θα θεωρήσει οτι είχε δίκιο. “Η πλειοψηφούσα άποψη δεν έλυσε τα προβλήματα,” θα πουν οι υποστηρικτές της μειοψηφούσας άποψης, “άρα εμείς είχαμε δίκιο.” Περιέχει ένα μεγάλο λάθος λογικής αυτή η πρόταση, φυσικά, αλλά σε στιγμές κρίσης, η κριτική σκέψη χάνεται πρώτη.
Αυτό που με ανησυχεί είναι οτι η μειοψηφούσα άποψη δεν πρόκειται απλώς να μείνει στην παραπάνω λαθεμένη άποψη, αλλά μπορεί να θεωρήσει οτι η “δικαίωσή” της, της δίνει το δικαίωμα στην βίαιη διαμαρτυρία. Και, βέβαια, οι οπαδοί την πλειοψηφούσας άποψης θα θεωρήσουν οτι η νωπή λαϊκή ετυμηγορία τους δίνει το δικαίωμα στην βίαιη καταστολή. Φαύλος και επώδυνος κύκλος.
Τα πράγματα δεν είναι απαραίτητο να συμβούν όπως τα φοβάμαι. Μπορεί οι ψύχραιμοι από όλες τις απόψεις να καταφέρουν να μας συγκρατήσουν. Αλλά καλό είναι να αρχίσουν την προσπάθειά τους από τώρα. Και καλή μας τύχη.